ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ: Η Αέναη Φιλοσοφική Περιπλάνηση του Εργάτη της Τέχνης

To κείμενο που ακολουθεί αποτέλεσε τη συμμετοχή των νεαρών μελών της υπό την αιγίδα του Διεθνούς Τεκτονικού Τάγματος «ΔΕΛΦΟΙ», Αυτόνομης Συμβολικής Στοάς «Κοινωνικός Κύκλος 0» και παρουσιάστηκε στο «9^ο Συνέδριο Νεαρών Τεκτόνων», το οποίο οργανώθηκε από τη Μεγάλη Μικτή Στοά της Ελλάδος, την 17 Μαρτίου 2018 στο ξενοδοχείο Wyndham Grand Athens.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο  Όμηρος με την Οδύσσεια συνθετει μία ωδή – έναν ύμνο στον αιώνιο ταξιδευτή και στην Περιπλάνηση. Αργότερα με τον Παυσανία η Περιπλάνηση θα λάβει μία περισσότερο Φιλοσοφική Διάσταση, για να δαιμονοποιηθεί στη συνέχεια κατά τη διάρκεια των μέσων χρόνων. Είναι ο Γάλλος ποιητής Σαρλ Μπωντλαίρ που, στα μέσα του 19^ου αιώνα, θα ξαναφέρει στο προσκήνιο τον Ευγενή Πλάνητα, κινώντας αργότερα με το έργο του το ενδιαφέρον μεταγενέστερων φιλοσόφων και στοχαστών, όπως ενδεικτικά και όχι μόνο, αναφέρονται οι Βάλτερ Μπένγιαμιν, Σίγκφριντ Κρακάουερ, Τζακ Κέρουακ, Ηλίας Καφάογλου, Νικήτας Σινιόσογλου, Ραφαήλ Αισθητός, Μαρέττα Σιδηροπούλου, να πάρουν τη σκυτάλη και να γίνουν υμνωδοί του Φιλοσοφικού Περιηγητικού Αυτοσχεδιασμού.

Είναι λογικό, εδώ να τεθεί το ερώτημα ποιά η σχέση του Ελευθεροτεκτονισμού με τη Φιλοσοφική Περιπλάνηση; Ο Ελευθεροτέκτων είναι ένας Περιηγητής – Εξερευνητής, ή μένει βολεμένος και στάσιμος ανακυκλώνοντας φιλοσοφικές σκέψεις πίσω από τις κλειστές πόρτες της Στοάς του;

Την απάντηση μας δίνει αρχικά ο Μότσαρτ με το τραγούδι του με τίτλο «Το μακρύ ταξίδι του Εργάτη» (KV 468) το οποίο ακούστηκε για πρώτη φορά στη μύηση του πατέρα του συνθέτη, στο Βαθμό του Εταίρου, τον Απρίλιο του 1785. Οι στίχοι του τραγουδιού αναφέρουν: 

Ένα νέο επίπεδο γνώσης

Τώρα προσεγγίζεις,

Βάδιζε σταθερά στο μονοπάτι σου

Γνωρίζοντας ότι είναι ο δρόμος της σοφίας.

Μόνο ο άνθρωπος που απτόητος εμμένει στο σκοπό του

Μπορεί να προσεγγίσει την πηγή του Φωτός.

 

Ω οδοιπόρε, πάρε για συνοδό

Του Αδελφού σου την ευχή!

Η σύνεση ας είναι πάντα στο πλευρό σου

Και η φιλομάθεια να οδηγεί τα βηματά σου!

Ρώτα διαρκώς, εξέταζε τα πάντα, ποτέ μην

Εθιστείς στην παραπλανητική νωθρότητα της άγνοιας!

 

Σίγουρα είναι τραχύ το ταξίδι της ζωής,

όμως γλυκιά είναι η ανταμοιβή

του σοφού περιηγητή

που γνωρίζει πως να επωφεληθεί από την οδοιπορία του.

Ευτυχισμένος, είναι όποιος έστω και μιά φορά μπορεί να πει:

Υπάρχει Φως στο δρόμο μου!

 

Μία δεύτερη απάντηση μπορούμε βρούμε στην Ελληνική Τεκτονική βιβλιογραφία. Το 1974 ο Ύπατος Μεγάλος Ταξιάρχης Κωστής Μελισσαρόπουλος, ένας από τα ιερά τέρατα του Ελληνικού Ελευθεροτεκτονισμού, στην ομιλία του με τίτλο «Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ Μ∴Α∴Τ∴Σ∴», δήλωσε:

... «Ο Τέκτων, σε διάφορους βαθμούς, ορκίζεται να διδάσκει και να φωτίζει το λαό, ως απόστολος του πολιτισμού, να διδάσκει τη καταπολέμηση της φιλαρχίας, της αμάθειας και της υποκρίσιας, με όπλα την Επιστήμη, την Αλήθεια, την Αρετή. Να  διαδίδει και προασπίζει την Ελευθερία, την Ισότητα και Αδελφοσύνη των ανθρώπων, σε κάθε καιρό και τόπον, ακόμη και με κίνδυνο της ζωής του.

Τα υπενθυμίζω όλα αυτά, διοτι αποτελούν την εφαρμογή των θεωριών μας. Και ό,τι δεν μετατρέπεται σε πράξη, σε διαγωγή στη καθημερινή ζωή, είναι νεκρά θεωρία χωρίς καμία αξία γιά κανένα.» ...

Και τέλος δεν πάει πολύς καιρός από τον Ιούνιο του 2017, που ο Ύπατος Μεγάλος Ταξιάρχης του Τάγματός μας, φίλτατος Αδελφός Π. Μ., μέσα σε Τεκτονικές Εργασίες διατύπωσε τη φράση:

…«ο Τέκτονας περιπλανιέται διαρκώς στο σκοτάδι»...

Απ’ όσα ήδη αναφέρθηκαν καταλήγουμε στο ασφαλές λογικό συμπέρασμα, ότι ο Εργάτης της Τέχνης – κάποια στιγμή – θα πρέπει να εγκαταλείψει τη θαλπωρή της Στοάς και να βγει από αυτή. Ούτως ή άλλως αυτό είναι μονόδρομος διότι η έξοδός του δηλώνει κίνηση και η κίνηση είναι ζωή. Η παραμονή στη φαινομενική ασφάλεια εντός της Στοάς είναι ακινησία και η ακινησία είναι θάνατος. Άραγε είναι τυχαίο το γεγονός ότι στα αγγλικά ο έμπειρος Τεχνίτης αναφέρεται ως “journeyman”; Δηλαδή εργάτης με δικαίωμα να ταξιδεύει. Παρενθετικά αναφέρεται ότι υπ’ αυτό το πρίσμα η Ελευθεροτεκτονική Στοά είναι, πρωτίστως, λιμάνι αφετηρίας και δευτερευόντως λιμάνι προορισμού!

Με αφορμή το θέμα του φετινού Συνεδρίου θα επιχειρήσουμε μία ανατομία της φιλοσοφικής Περιπλάνησης και συνάμα μία χαρτογράφηση της πορείας του Τεχνίτη. Στη προσπάθειά μας αυτή θα ακολουθήσουμε την γενικότερη Ελευθεροτεκτονική φιλοσοφική σκέψη και τις συζητήσεις που έγιναν κατά καιρούς στη διάρκεια των Εργασιών της Τεκτονικής Στοάς «Κοινωνικός Κύκλος 0», συνδυαστικά με τα βήματα των προαναφερθέντων διανοητών συγγραφέων οι οποίοι «βοτανολόγησαν την άσφαλτο» και με αυτοσχεδιαστική ελευθερία χορογράφησαν στους δρόμους του κόσμου.

Φυσικά είναι περιττό να αναφερθεί ότι στη ροή του κειμένου λέξεις όπως «περιπλανώμενος», «περιπλάνηση», «αλήτης», «δρόμος», «εικόνα», «τοπίο», «genius loci», κλπ, αποδίδονται με αλληγορική - φιλοσοφική, αλλα και πολλές φορές με ποιητική, διάθεση και όχι κυριολεκτικα.

Η ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ

Ο Εργάτης της Τέχνης την κατάλληλη ώρα, αφού διδαχθεί, κατανοήσει και κάνει κτήμα του τις βασικές Ελευθεροτεκτονικές Αρχές και Διδασκαλίες, νομοτελειακά θα κληθεί να βγεί από τη Στοά. Να διδαχθεί όσα δεν γνωρίζει, αλλά και να διδάξει όσα γνωρίζει. Θα οδηγηθεί στη Θύρα και θα απλώσει το χέρι να την ανοίξει. Η έξοδος αυτή αποτελεί το πρώτο βήμα ενός ταξιδιού; ή μίας Περιπλάνησης; Ποιά είναι η ποιοτική διαφορά μεταξύ τους;

Το ταξίδι από το σημείο Α στο σημείο Β προϋποθέτει συγκεκριμένη διαδρομή και ακριβή σχεδιασμό και κατόπιν τούτου οι δυνατότητες αυτοσχεδιασμού περιορίζονται στο ελάχιστο. Το ταξίδι επενδύει στον προορισμό. Από την άλλη πλευρά η αυτοσχεδιαστική Περιήγηση είναι ένα μέσο να επενδύσουμε εκ νέου στη διαδρομή και όχι στο προορισμό. Η αλλαγή στόχων-προορισμού φανερώνει κινούμενο, δηλαδή ζωντανό, άνθρωπο ενώ η εμμονή φανερώνει μονολιθικό, ακίνητο άνθρωπο, που θα πει «νεκρό» άνθρωπο. Η Περιπλάνηση και η αναζήτηση χωρίς συγκεκριμένο στόχο προσφέρουν μεγαλύτερη αίσθηση ελευθερίας από ένα ταξίδι και η Ελευθερία είναι ο ζωοποιός αέρας του Τέκτονα. Η ελεύθερη Περιπλάνηση, χωρίς στοχοπεριορισμούς και ετεροπροσδιορισμούς, καθώς και η συλλογή εικόνων, κατά τη διάρκειά της, αποτελεί πλούτο.

Και σε τελική ανάλυση οι πιο ωραίες διαδρομές είναι αυτές που σε οδηγούν άλλού από εκεί που σκόπευες, ή πίστευες ότι ήθελες, να πας.

Ο Ταξιδευτής Τέκτονας, αυτός ο μοναχικός γιός του πλήθους, θα γίνει εκείνος που βήμα-βήμα θα φτιάξει τη δική του διαδρομή ή εκείνος που με το να οδοιπορεί θα μάχεται ενάντια σε μια πραγματικότητα που παρουσιάζεται, από τους πολλούς, σαν ομογενοποιημένη απολυτότητα. Θα καταστεί ιχνηλάτης νέων ιδεών, ή επινοητής της πραγματικής αλήθειας παλαιών. Ο όλβιος εξευρευνητής-Τεχνίτης βγαίνει στο δρόμο για να ανακαλύψει νέους τόπους ή να δώσει άλλη διάσταση σε παλαιούς. Η Περιπλάνηση είναι πράξη κατανόησης και  επανοικειοποίησης του περιβάλλοντος χώρου. Είναι κυρίως μία διανοητική εργασία που απαιτεί ολοένα και μεγαλύτερη αφαιρετική ικανότητα και πρόκριση της νόησης και της αντίληψης προκειμένου να προσεγγίσει κάποιος τα φαινόμενα. Να μελετήσει με ενδιαφέρον τα παλαιά και θα παρατηρήσει και θα περιεργαστεί με προσοχή τα νέα.

Η αυτοσχεδιαστική Περιήγηση περιλαμβάνει και ένα ολοκληρωμένο φιλοσοφικό τρόπο ζωής και σκέψης, πρόκειται για μια διαδικασία πλοήγησης που επιτελείται σε καθεστώς εσωτερικής σιωπής και παρατήρησης και έχει σημαντική σχέση με την πολυμάθεια. Όχι όμως τη μη-πεφωτισμένη στοχευμένη και «ξύλινη πολυμάθεια» που μας οδηγεί το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά τη σφαιρική και μη εργαλιακή ευρυμάθεια, δηλαδή τη πραγματική Γνώση.

Ο έτοιμος για αναχώρηση Εργάτης ίσως δεν συνειδητοποιεί ακόμα ότι η οδοιπορία θα τον μεταμορφώσει σε έναν ευγενή αλήτη φιλόσοφο, ίσως έναν ποιητή και στοχαστή του δρόμου, που μετά την έξοδό του από το Εργαστήριο, η φιγούρα του θα γίνει ο ενδιάμεσος κρίκος ανάμεσα στον δρόμο και στο εσωτερικό των κλειστών λεσχών και των αποστασιοποιημένων “think tanks. Ταυτόχρονα θα είναι η φιγούρα που αντιτίθεται στον κλεισμένο και εγκλωβισμένο μέσα στη Στοά Τέκτονα ο οποίος απολαμβάνει τον εγκλεισμό του μέσα σε ασφαλείς πολυτελείς ή πολυτελίζοντες «Ναούς».

Την ώρα που διαβαίνει το κατώφλι προς τη θύραθεν κοινωνία, προσεύχεται και ζητά τη βοήθεια και τη συμπαράσταση του Ερμή, του προστάτη θεού των ταξιδευτών αλλά και των γραμμάτων και των τεχνών.

Τώρα πλέον ο φερέοικος Εργάτης είναι μόνος. Σύντροφός του η ράβδος, οδηγός και δάσκαλός του ... o δρόμος

Η ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ

Ο εκλεπτυσμένος Οδοιπόρος που περπατά την κοινωνία με σκοπό να τη βιώσει, έχει τρία βασικά διακριτά χαρακτηριστικά. Την Ανεστιότητα, την ακαθόριστη και ηρωική Μελαγχολία και τη Βραδυπορία.

Ανεστιότητα: Ο ευγενής φέροικος δεν έχει πατρίδα. Πατρίδα του είναι ολόκληρος ο κόσμος. Δεν θα μπορούσε, εκ φύσεως, να είναι οτιδήποτε άλλο παρά ένας πολίτης του κόσμου. Επιπρόσθετα μέσω της Περιπλάνησης, απαλλάσσεται από τα πάντα που τον βαραίνουν και τον «δένουν» και έτσι επιτυγχάνει την υπέρτατη αξία, την ελευθερία. Όμως αναζητώντας και συλλέγοντας εικόνες όπως θα εξετάσουμε και στη συνέχεια, γεμίζει το κενό της ανεστιότητάς του υπηρετώντας το εναλλασσόμενο genius loci - δηλαδή το πνεύμα του εκάστοτε τόπου.

Ακαθόριστη ηρωική Μελαγχολία (Spleen): Η Περιπλάνηση είναι ένα εγκεφαλικό φαινόμενο. Η δε μελαγχολία, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι είναι ένα είδος νοητικής ναυτίας και όλοι γνωρίζουμε ότι η ναυτία είναι η κατεξοχήν νόσος των Ταξιδευτών. Η μελαγχολία στάθηκε μία από τις «αριστοκρατικές» εκείνες ασθένειες που γονιμοποίησαν την τέχνη, τη λογοτεχνία και το φιλοσοφικό στοχασμό. Σύμβολά της: τα κίτρινα φύλλα, το φθινόπωρο, η νύχτα, το δειλινό και ο μοναχικός διαβάτης σε γκρίζο, ή φθινοπωρινό, ή νυχτερινό τοπίο.

Όπως ήδη αναφέρθηκε «ο Τέκτονας περιπλανιέται διαρκώς στο σκοτάδι» και τα σκοτεινά ή ημιφωτισμένα τοπία, προκαλούν μελαγχολία στο Τέκνο του Φωτός. Το γεγονός αυτό ίσως δίνει και την απάντηση στο ερώτημα: «Διά τι πάντες όσοι περιττοί γεγόνασιν άνδρες ή κατά φιλοσοφίαν ή πολιτικήν ή ποίησιν ή τέχνας φαίνονται μελαγχολικοί όντες...;»

Η μελαγχολία είναι το συναίσθημα που ανταποκρίνεται σε μία συνθήκη μόνιμης καταστροφής που σημειολογεί το σκοτάδι που καλύπτει το τοπίο της Περιπλάνησης. Οπότε, λογικά, ο Περιπλανώμενος Τέκνων μπορεί να αναρωτηθεί:  «τι νόημα έχει να μιλά κανείς για πρόοδο σε έναν κόσμο που βυθίζεται στον επιθανάτιο ρόγχο του;» Αυτό είναι ένα από τα κρισιμότερα σημεία της Περιπλάνησης. Ανάλογα με την απάντηση η αυτοσχέδια Περιήγηση θα συνεχιστεί και η μελαγχολία δεν θα ολισθήσει στην κατάθλιψη αλλά αντίθετα θα πυροδοτήσει μία δημιουργική δίνη. Στην αντίθετη περίπτωση που ο Ευγενής Αλήτης υποκύψει κάτω από το βάρος του ερωτήματος, η Περιπλάνηση θα διακοπεί και αυτός θα μετατραπεί σε παθητικό υπήκοο που θα απολαμβάνει τη θαλπωρή του εγκλεισμού του!

Βραδυπορία: Η αυτοσχεδιαστική Περιήγηση είναι, από τη φύση της, μία αντίδραση στον αυτοματισμό, στους φρενήρεις ρυθμούς, στην εξίσου φρενήρη τυποποίηση αισθημάτων, αντιδράσεων και συναισθημάτων και γενικά των συνθηκών που επέβαλαν στην καθημερινότητά μας η εκβιομηχάνιση καὶ ο σύγχρονος τρόπος ζωής. Ο Περιπατητής κάνει χάζι, εναντιώνεται στη φρενίτιδα ποὺ καταλαμβάνει τα πλήθη, αντιπροτείνει τη βραδυπορία. Για τον Περιπλανώμενο, η γοργή κίνηση οδηγεί σε αποβλάκωση. Η επιθυμία να φτάσει γρήγορα στο προορισμό-αποτέλεσμα, του αδειάζει το μυαλό και συνάμα μετατρέπει την Περιπλάνιση σε ταξίδι. Μέσα στο πλήθος που όλοι βιάζονται - με τη διττή έννοια της λέξης - ο Οδοιπόρος ανατρέπει την ταχύτητα. Εκείνος πρέπει να σταματήσει, να χασομερήσει, να περιεργαστεί διεξοδικά τα φαινόμενα, να συλλέξει εικόνες και γνώσεις και κατόπιν να αξιολογήσει τα συλλεχθέντα. Ο Περιπλανώμενος διεκδικεί το «δικαίωμα στη σχόλη» διότι γνωρίζει (όπως πολύ εύστοχα διατυπώνει ο σύγχρονος στοχαστής Ραφαήλ Εσθητός) ότι:

∴ Η Γνώση είναι αργόσυρτη!

∴ Η Γνώση είναι το αντίθετο της βιασύνης!

∴ Η Γνώση δεν καταδέχεται την επιτάχυνση!

∴ Τίποτα δεν μαθαίνεται με άλματα χρόνου!

Ο Πλάνης βαδίζει μονάχος μέσα στη κοσμοβριθή έρημο. Στις ελάχιστες περιπτώσεις που συναντά άλλους Πλάνητες (γιατί οι αληθινοί Περιπλανώμενοι σπανίζουν) τους αναγνωρίζει, τους καλοδέχεται και συνοδοιπορεί μαζί τους. Τότε η μοναξιά βιώνεται από κοινού γιατί ασφαλώς μπορεί κανείς να μοιράζεται τη μοναξιά, όπως μοιράζεται τη μέρα ή τη τροφή.

Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι ο Περιπλανώμενος νιώθει άβολα στη συναναστροφή του με το πλήθος, γι’ αυτό και το διατρέχει αποστασιοποιημένος χωρίς να το συναναστρέφεται. Αυτό είναι εν μέρει αλήθεια. Στη πραγματικότητα ζει και κινήται,  «εν τω κόσμω, δια τον κόσμον και μακράν του κόσμου», παρατηρεί τον κόσμο, είναι στο κέντρο του κόσμου ενώ ταυτόχρονα μένει μόνος και σε απόσταση απ’ αυτόν. Ο Μοναχικός γιός του Πλήθους κοιτάζει πάντοτε από μακριά. Η απόσταση και η μοναξιά οξύνουν την αντίληψη. Κατά συνέπεια η σωστή παρατήρηση προϋποθέτει απόσταση.

Όμως ενώ ο ευγενής Πλάνητας «βρίσκεται εκτός τόπου» ταυτόχρονα, όπως θα δούμε και στη συνέχεια, γίνεται απόσπασμα του τοπίου και του πλήθους. Αυτό είναι άλλο ένα από τα μυστήρια του δρόμου. Ο παρατηρητής επηρεάζει το παρατηρούμενο και αλληλεπιδρά μαζί του. Το βλέμμα του Πλάνητα δεν συναντά πράγματα, αλλά μάλλον συναντά το βλέμμα των πραγμάτων τη δεδομένη στιγμή. Αυτή είναι η βασική αρχή της φιλοσοφίας της Περιπλάνησης «Βλέπει κανεὶς μόνον ό,τι τον κοιτάζει ήδη». Η σχέση του ορώντος με τα ορώμενα, του Πλάνητα με τους τόπους και το πλήθος, είναι αμφίδρομη και ισότιμη. Ο μύστης - Κάτοχος της Τέχνης γνωρίζει καλά ότι «Εγώ είμαι Εσύ». Σε τελική ανάλυση, γεγονός είναι ότι η αυτοσχεδιαστική Περιήγηση μπορεί να φαίνεται ατομική, αλλά έχει δημόσιο χαρακτήρα.

Εφόσον η Περιπλάνηση σχετίζεται άμεσα με τη Γνώση είναι κατανοητό, ύστερα απ’ όσα λέχθηκαν, ότι είναι μία δημιουργική μεν αλλά αργή εργασία. Συγχρόνως ο περιηγητικός αυτοσχεδιασμός είναι πράξη αναστοχασμού, αυτοπαρατήρησης και τελικά ενδοσκόπησης. Με την ίδια προσοχή πού κοιτάζει ολόγυρα κοιτάζει και ένδον. Η αναζήτηση της Γνώσης-εικόνας από τον Περιπλανώμενο δεν έχει εργαλειακό κίνητρο. Ωθούμενος μάλλον από ένα εσωτερικό κίνητρο, Περιδιαβαίνει από τόπο σε τόπο υπακούοντας στην ακατανίκητη ορμή να δει και να γνωρίσει.

Στα πρώτα στάδιά της η Περιπλάνηση δεν αρκείται στην άμεση πρόσληψη ενός περιβάλλοντος χώρου και των ανθρώπων του, αλλά ενέχει πάντα το υποκειμενικό στοιχείο. Για κάθε τοπίο αντιστοιχούν δύο τοπία. Ένα ρεαλιστικό τοπίο και ένα υποκειμενικό. Το δεύτερο είναι αυτό που αντιλαμβάνεται ο Περιπλανώμενος παρατηρητής σύμφωνα με τις προσλαμβάνουσές του. Τον πρώτο καιρό, όταν πρωτοβγεί στο δρόμο, αυτό που αντικρίζει κάθε φορά ως πραγματικότητα είναι το κομμάτι που του επιτρέπουν οι προκαταλήψεις και οι ιδέες του. Αυτό που βλέπει δεν είναι αυτό που βλέπει, αλλά αυτό που ο ίδιος είναι.

Με τη πάροδο του χρόνου ο πεπειραμένος στους δρόμους διαβάτης προσπαθεί, κάθε φορά, να ταυτιστεί με το εκάστοτε Genius Loci και να γίνει ο ιερέας του, με σκοπό να κατανοήσει τις λεπτές αποχρώσεις της εικόνας και τα πλαίσια του τόπου που αντικρίζει. Παραμερίζοντάς προκαταλήψεις και στερεότυπες ιδέες, ο Οδοιπόρος βλέπει καθαρότερα με ένα βλέμμα εντελώς απροϋπόθετο και αυθεντικό, δηλαδή ολότελα νέο και παρθένο χωρίς προκαταλήψεις.

Ο Περιηγητής των δρόμων εξαιρείται από τους ρυθμούς της μάζας, δεν βαδίζει ως νεκροζώντανος μέσα στο πλήθος, αλλά βρίσκεται σε εγρήγορση και έχει τα μάτια ανοικτά. Η κοινωνία αποκαλύπτεται ολόγυμνη και ζώσα ενώπιόν του. Αντιλαμβάνεται τα πάντα, παρατηρεί, το μυαλό του βρίσκεται μόνιμα σε εγρήγορση και δε σταματά λεπτό να μεταστοιχειώνει ως αλχημιστής της ζωής το υλικό που συλλέγει κατά την οδοιπορία του, σε ποιητικές εικόνες, συναισθήματα, στοχασμό, εμπειρίες και Γνώση. 

Τον Περιπλανώμενο, συχνά καταλαμβάνει μια ελκτική δύναμη των παρατηρούμενων αντικειμένων. Δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την μοναδικότητα των ευρημάτων μελετά με προσοχή τα παλαιά, παρατηρεί με ενδιαφέρον τα νέα.

Όσο περπατά είναι ολόκληρος απλώς ένα βλέμμα. Το σώμα και ο νους του διαπλάθονται από το χώμα που πατά, διαμορφώνονται από τους τόπους και τα τοπία, γίνονται τα ίδια, τοπίο. Γίνονται τόπος. Κάθε Ταξιδευτής γίνεται μέρος του τοπίου στο οποίο βρίσκεται και φεύγοντας από το τοπίο φέρει μαζί του ένα μέρος του τοπίου. Ο Περιπλανώμενος είναι κλέφτης εικόνων. Η καταγραφή εικόνων και εμπειριών στην μνήμη του Φέροικου είναι ό,τι είναι για έναν απλό - καθημερινό άνθρωπο η ελαιογραφία στο σαλόνι του.

Οι νέες εικόνες αλλάζουν τον τρόπο που σκέφτεται και αντιλαμβάνεται το τοπίο που τον περιβάλλει και κατά συνέπεια ολόκληρη την κοινωνία. Προωθούν την ανάγκη για κριτική προσέγγιση και περαιτέρω παρατήρησή της.

Ο δρόμος είναι κακοφωτισμένος, μακρύς, κακοτράχαλος και δύσβατος. Μα σα να μην έφτανε αυτό ο Πεζοπόρος είναι ανοιχτός, εκτεθειμένος σε όλα τα στοιχεία της φύσης. Τους ανέμους, τη βροχή, τη ζέστη και το κρύο.

Συχνά ο δρόμος διακόπτεται από χάσματα ή ορμητικά ποτάμια που διαιρούν το τοπίο στα δύο, ενώ άλλοτε συναντά γκρεμισμένα ή δυσλειτουργικά κτίσματα. Τότε ο Εργάτης Ταξιδευτής καλείται να γίνει γεφυροποιός ή οικοδόμος. Ανακαλεί την Τεκτονική Τέχνη που σπούδασε στη Στοά του και κτίζει γεφύρια ή κτίρια. Άλλοτε στέρεα και λαμπρά που μέλλουν να γίνουν λεωφόροι και παλάτια και άλλοτε πρόχειρα, αφήνοντας τη στέρεα κατασκευή για επόμενους, πιό έμπειρους από κείνον Οδοιπόρους. Ο λιγότερο τολμηρός σηματοδοτεί το επικίνδυνο σημείο. Ορισμένοι απ’ όσους προσπαθούν να γεφυρώσουν τα χάσματα ή τα ορμητικά ποτάμια και να ορθώσουν λαμπρά κτίσματα μπορεί και να χαθούν κατά τη κατασκευή. Έτσι και αλλιώς κάθε χτίστης γνωρίζει καλά ότι στις οικοδομές πάντα ελλοχεύει ο κίνδυνος!

Ο πεζοπόρος μαθαίνει να ελίσσεται. Και έτσι μαθαίνει όχι μόνο να επιβιώνει, αλλά και πως να δαμάζει δημιουργικά τις απειλές που γεννά ο κάθε τόπος και η διαδρομή. Δεν είναι πάντα εύκολο. Στο δρόμο καραδοκούν αχρείοι κακοποιοί, που συνήθως στείνουν ενέδρα σε τριάδες. Αυτοί αδιαφορούν για τους νέους στο δρόμο ταξιδιώτες, αλλά απειλούν την ακεραιότητα του κάθε έμπειρου - πλούσιου Περιπλανώμενου διαβάτη.

Μ' αυτά και μ' αυτά, βαδίζει και πεζοπορεί μονάχος, σε τόπους που είναι σπαρμένοι με εκπλήξεις και ευπρόσδεκτους ή απροσδόκητους αιφνιδιασμούς, κερδίζοντας και προσφέροντας μέσα από το διαρκές διάβα του.

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Η νομοτέλεια που τον οδήγησε στην έξοδο, είναι η ίδια νομοτέλεια που θα τον φέρει πίσω και θα τον κάνει να επιστρέψει στη Μητρική Στοά.

[και εδώ πάλι, δανειζόμενοι τον συλλογισμό του, θα συνοδοιπορήσουμε νοητικά με τον Ραφαήλ Εσθητό]

Χωρίς επιστροφή δεν θα μπορούσε να υπάρξει Περιπλάνηση, διότι τελικά το βαθύτερο νόημα της Περιπλάνησης συμπυκνώνεται κατα την ώρα της επιστροφής. Περιπλάνηση είναι η επιστροφή από τη Περιπλάνηση!

Η επιτυχία ή όχι της Περιπλάνησης θα αξιολογηθεί από την ψυχική κατάσταση του παλιννοστούντος. Στην προκειμένη περίπτωση η νηφαλιότητα δεν είναι καλή ένδειξη. Ο Όλβιος Περιπλανώμενος Εργάτης της Τέχνης, που έχει προσεγγίσει το στόχο του, θα επιστρέψει έχοντας καταληφθεί από «μνημονική μέθη». Αυτή η «μνημονική μέθη» είναι τελικά και η ζηλευτή περιουσία του Περιπλανώμενου αναζητητή.

Όμως δεν υπάρχει, δεν υπήρξε, ούτε και θα υπάρξει ποτέ χείριστος Περιπλανώμενος από τον ανυπόμονο και νηφάλιο Περιπλανώμενο! Η ανυπομονησία στην προκειμένη περίπτωση είναι η επιθυμία επιτάχυνσης της Διαδρομής. Αυτή η επιθυμία επιτάχυνσης σημαίνει πως ο Οδοιπόρος θέλει να βγει άσπιλος και νηφάλιος από τη Διαδρομή. Στην ουσία Περιπλάνηση είναι η μετατροπή του άσπιλου μυαλού σε σημαδεμένο, εξαιτίας της διαδρομής μυαλό. Η τεράστια σημασία της αυτοσχέδιας Περιήγησης έγκειται πάντοτε στα μετατραυματικά σημάδια που φέρει ο Ταξιδευτής ως αποτέλεσμα της Οδοιπορίας. Ο δρόμος πληγώνει και στιγματίζει τον εκλεπτυσμένο ευγενή Αλήτη εξαιτίας των φρικιαστικών θεαμάτων που προσφέρει. Κάθε θέαμα, κάθε γνώση κι ένα σημάδι. Κάθε τόπος, κάθε τοπίο, κάθε εικόνα και κάθε έργο που αναλαμβάνει στο δρόμο, είναι σαν μία κρίσιμη χειρουργική επέμβαση, που αλλάζει κάποια όργανα και αφήνει πίσω της μικρές, ή μεγάλες, ουλές.

Ο πραγματικός Περιπλανώμενος ποτέ δεν θα επιτρέψει σε κάποιον να του πει: «Τον κόσμον όλον γύρισες μα τίποτα δεν είδες».

Όμως ο έμπειρος Ελευθεροτέκτων γνωρίζει το μέγιστο όλων των μυστηρίων του Τεκτονισμού - το «παράδοξο της Τεκτονικής Περιπλάνησης». Το παράδοξο της αυτοσχεδιαστικής Περιήγησης του Εργάτη της Τέχνης έγκειται στο ότι ακόμα και όταν ο Περιπλανώμενος έχει επιστρέψει στη Μάνα Στοά η Οδοιπορία του συνεχίζεται. Και θα συνεχίζεται για όσο διάστημα η καρδιά του Εργάτη πάλλει και έως ότου ο Ήλιος της Αλήθειας δυαλύσει τα σκότη.

«Η μεν τέχνη μακρά, ο δε βίος βραχύς»

 

 

Η Ελευθεροτεκτονική Περιπλάνηση ...

Σα βγεις από τη Στοά σου  για την Περιπλάνηση,

να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,

γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.

Τους αμαθείς και τους αχρείους,

τους θυμωμένους ισχυρούς να μη φοβάσαι,

τέτοιους στον δρόμο σου πολλούς θα βρεις,

αλλά να μέν’ η σκέψις σου υψηλή, και εκλεκτή

συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου να  αγγίζει.

Απο τους αμαθείς και τους αχρείους,

από τους άγριους τρανούς δεν θα νικηθείς,

αν  την ήττα δεν  κουβανείς μες στην ψυχή σου,

αν η ψυχή σου, δεν γονατίζει εμπρός τους.

 

Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.

Πολλά τα σκοτεινά τα βράδια να είναι

που με τι ευχαρίστηση, με τι χαρά,

θα μετέχεις σε συμπόσια αδελφικά και πνευματώδεις συζητήσεις φωτισμένες.

Nα σταματήσεις σε βιβλιοπωλεία λαμπρά,

και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,

βιβλία και γνώση κάθε λογης,

τις ηδονές της Τέχνης και του πνεύματος να αναζητείς.

Όσο μπορείς πιο άφθονες πνευματικές ηδονές.

Ξένες Στοές πολλές να επισκεφτείς,

να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.

 

Πάντα στον νου σου νάχεις τη Μητρική Στοά σου.

Ο γυρισμός εκεί είν’ ο προορισμός σου.

Aλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.

Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει,

και γέρος πια ν’ αράξεις στη Στοά,

σοφός με όσα κέρδισες στον δρόμο,

μη προσδοκώντας σοφίες να σε δώσει η Στοά.

 

Η Στοά σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.

Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.

Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια!

 

Κι αν τώρα με άλλα - νέα, πιό έμπειρα μάτια - πτωχική την δεις,

η Μάνα Στοά σου δεν σε γέλασε.

Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,

ήδη θα το κατάλαβες οι Στοές μας τι σημαίνουν.

 

Μαρίνος Αντύπας [Διδ.]

Αύγουστος Μπλανκί [Διδ.]

Νικόλ Καζάν [Ετ.]

 

WALTER BENJAMIN: «ΣΑΡΛ ΜΠΩΝΤΛΑΙΡ ΕΝΑΣ ΛΥΡΙΚΟΣ ΣΤΗΝ ΑΚΜΗ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ»: Εκδόσεις Επίμετρο

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΕΚΟΥΡΑΣ [Ραφαήλ Εσθητός]: «Η ΦΘΟΡΑ»: Εκδόσεις Εξάρχεια

ΝΙΚΗΤΑΣ ΣΙΝΙΟΣΟΓΛΟΥ: «ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΑΓΚΩΝΙΤΗΣ ΕΝΑ ΧΑΜΕΝΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗΣ»: Ομιλία που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος MEGARON PLUS

GROS FREDERIC: «ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ»: Εκδόσεις Ποταμός

ΜΑΡΕΤΤΑ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ: «FLANEUR: ΠΕΡΠΑΤΩ, ΠΕΡΠΑΤΩ ΜΕΣ ΤΗΝ ΠΟΛΗ»: Άρθρο