Το Δέντρο της Ελευθερίας

ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Η Αθηνά (Σοφία) κρατά πίνακα με τα Δικαιώματα του Ανθρώπου ενώ παιδιά ποτίζουν και παίζουν γύρω από το Δέντρο της Ελευθερίας. Στα πόδια των παιδιών εμφανίζεται το Ελευθεροτεκτονικό σύμπλεγμα Γνώμονα και Διαβήτη ΔΕΞΙΑ: Η Ελευθερία στο ένα χέρι κρατά το Στύλο της Ελευθερίας, ενώ στο άλλο Αλφάδι, Τεκτονικό σύμβολο της Ισότητας των Ανθρώπων

Το δέντρο συνδέεται με ιδιαίτερους Συμβολισμούς ως πηγή ζωής, έμπνευσης και δημιουργίας. Λατρεύτηκε μέσα από τις πολυποίκιλες εκφράσεις του ως ένα ορατό σημείο καθετότητας, ένα σημείο αναφοράς στο χώρο, δηλώνοντας είτε το κέντρο είτε μια αρχή ως σύνορο.

Ζωγραφική απεικόνιση του Στύλου της Ελευθερίας από τον Johann Wolfgang von Goethe, 1793

Σε ένα κλειδί ερμηνείας, συσχετίζεται άμεσα και με την παρουσία του στους τρεις ρυθμούς του χρόνου, καθώς το δέντρο έχει κάποιες ιδιαίτερες ομοιότητες με την ανθρώπινη φύση. Οι ρίζες του είναι οι εμπειρίες του παρελθόντος, τα ακλόνητα θεμέλια που το κρατούν ζωντανό και όρθιο στη μάχη της επιβίωσης. Κι έτσι μέρα με τη μέρα, χρόνο με το χρόνο οι ρίζες προχωράνε σε μεγαλύτερο βάθος, για να μπορέσουν να θρέψουν τους καρπούς της ζωής στο παρόν μεγαλώνοντας το ανάστημά του. Οι χυμοί επίσης που ρέουν στον κορμό και στα κλαδιά είναι απαραίτητοι, όπως το αίμα που ρέει στον άνθρωπο, για να δημιουργηθούν και να αναπτυχθούν στο μέλλον οι νέοι του βλαστοί. Τα φύλλα του, διαμέσου του αέρα, παράγουν θροΐσματα παράξενα, ήχους ιδιόμορφους, σαν να θέλουν να μας μιλήσουν.

Ο άνθρωπος ανά τους αιώνες, τίμησε το δέντρο με ποικίλους τρόπους μέσα από τα έθιμα και τις παραδόσεις του. Η κάθετη ανάπτυξη του δέντρου καθώς και η ταύτισή του αρκετές φορές με το θείο έδωσαν μια άλλη όψη στην ανθρώπινη σκέψη και το συναίσθημα. Για παράδειγμα, ο άνθρωπος, μιλώντας για την καταγωγή και την ιστορία του, χρησιμοποιεί λέξεις που περιέχουν στοιχεία του δέντρου για να εκφραστεί, όπως «το γενεαλογικό μου δέντρο», «οι ρίζες μου», «είναι παιδιά από τον καρπό ενός γάμου» …

Αν και υπάρχει μια μεγάλη ποικιλομορφία ειδών και διαφορετικών ονομάτων, το δέντρο-Σύμβολο, είναι ένα ως «Δέντρο του Ουρανού», «Δέντρο του Κόσμου», «Δέντρο των Θεών», «Δέντρο της Ζωής», «Δένδρο της Γνώσης», «Δέντρο της Ελευθερίας» κ.λπ. και η ουσία του Συμβολισμού του παραμένει ίδια κι αναλλοίωτη.

Η πιο διαδεδομένη του έννοια βρίσκεται στο Συμβολισμό του ως κοσμικό δέντρο (Arbor Mundi), ή ως κοσμικού άξονα (Axis Mundi), όπου το σύμπαν είναι το πελώριο δέντρο από όπου εκπορεύονται οι μορφές της ζωής. Ως κοσμικός άξονας συνδέεται με το βουνό, τον κίονα κι όλα όσα είναι αξονικά. Συγγενικά στοιχεία ως προς το Συμβολισμό του είναι επίσης το κοντάρι και ο στύλος.

ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Φύτεμα του Δέντρου της Ελευθερίας. ΔΕΞΙΑ: Έγερση του Στύλου της Ελευθερίας

 

Το Δέντρο της Ελευθερίας το φύτευαν Συμβολικά, στην περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης, στην κεντρική πλατεία κάθε κοινότητας ως σημάδι ότι άρχιζε μια Νέα Εποχή! Το Δέντρο αυτό συνήθως ήταν λεύκα. Στην κορυφή του Δέντρου της Ελευθερίας τοποθετούσαν ένα κόκκινο σκούφο στολισμένο με σημαίες, κορδέλες και τρίχρωμες κονκάρδες.

Ο Λαός χορεύει γύρω από το Δέντρο της Ελευθερίας.

 Η συνήθεια αυτή διαδόθηκε αργότερα και στις δημοκρατίες που δημιουργήθηκαν σύμφωνα με το γαλλικό πρότυπο! Πολλά από αυτά τα Δένδρα ξεριζώθηκαν μετά την παλινόρθωση της μοναρχίας.

Εχθροί της Ελευθερίας προσπαθούν να κόψουν το Δέντρο

 Πέρα από τα πραγματικά δέντρα, ο όρος «Δέντρο της Ελευθερίας» συνδέθηκε με την φράση του Thomas Jefferson:

«Το Δέντρο της Ελευθερίας πρέπει περιοδικά να ποτίζεται με το αίμα των αγωνιστών και των τυράννων»

Το Δέντρο της Ελευθερίας

Εύχομαι κάποτε, το Δέντρο της Ελευθερίας,
να γίνει τόσο δυνατό και τόσο μεγάλο,
που κανένα κελί να μην μπορεί να το κλείσει
και καμιά φυλακή να το περιορίσει.
Εύχομαι το Δέντρο της Ελευθερίας,
να το ποτίσεις εσύ ο ίδιος,
με το νερό της αξιοπρέπειας και της υπερηφάνειας.
Εύχομαι το Δέντρο της Ελευθερίας ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΕΣΥ!

Ν. Καλλιπολίτης [Διδ. - Μέλος της Σ. Στ. "Κοινωνικός Κύκλος 0"]



Δυό λόγια για τα Τεκτονικά Συμπόσια

Πρόσκληση Τεκτονικού Συμποσίου Γαλλικής Στοάς (1854)

Το Συμπόσιο της Συμβολικής Στοάς, ή Στοά Τραπέζης, ή «Αγάπη» (στην Ελλάδα αναφέρεται και ως «Ποτήριον Αγάπης»), είναι μία από τις παλαιότερες Τεκτονικές Παραδόσεις και κατέχει σημαντικότατη θέση μέσα στα Τυπικά του Ελευθεροτεκτονισμού ιδίως στις χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης και σε Τεκτονικές Δυναμεις οι οποίες ακολουθούν γαλλογενή Τυπικά.

Ο Ελευθεροτεκτονισμός ή Θεωρητικός Τεκτονισμός κάνει την εμφάνισή του στα μέσα του 17ου αιώνα (1630-1640), στην Αγγλία ως μία εκδήλωση αστικής κοινωνικότητας και συνέβαλλε στη δημιουργία μίας νέας πολιτικής και κοινωνικής κουλτούρας. Για εκατό περίπου χρόνια αποτελούσε μία εύθυμη λέσχη - όπως και τόσες άλλες της ίδιας χρονικής περιόδου - της οποίας τα μέλη ασχολούνταν αποκλειστικά μόνο με την οργάνωση δείπνων και την κατανάλωση αλκοόλ.

Πίνακας του γνωστού Άγγλου ζωγράφου – και Ελευθεροτέκτονα - William Hogarth με τίτλο «Νύχτα» (1738). Στον πίνακα εμφανίζεται ο «Σεβάσμιος Διδάσκαλος» (πρόεδρος) μίας Στοάς να επιστρέφει, προφανώς μετά από Τεκτονικό Συμπόσιο, μεθυσμένος σπίτι του. Λόγω της κατάστασής του, συνοδεύεται υποστηριζόμενος από Αδελφό της Στοάς, ο οποίος, για ασφάλεια, του έχει αφαιρέσει το ξίφος…

Κατά τη διάρκεια μίας κλασσικής συνδρίασης των Τεκτόνων εκείνης της εποχής, τα μέλη συγκεντρώνονταν στην αίθουσα μίας ταβέρνας και κάθονταν γύρω από ένα τραπέζι. Το Τυπικό, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, ήταν ανύπαρκτο, ή διαρκούσε ελάχιστα. Ο Σεβάσμιος Διδάσκαλος της Στοάς έφερε προπόσεις, οι οποίες συνοδεύονταν από επευφημίες, Τεκτονικά, ή μη, τραγούδια και μία χαρούμενη αναταραχή. Όμως με το πέρασμα και την διάδοσή του στην Ηπειρωτική Ευρώπη, ο Ελευθεροτεκτονισμός εξελίχθηκε σε μία αξιοσέβαστη φιλοσοφική οντότητα.

Τέκτονες γύρω από το τραπέζι. Αγγλική γκραβούρα (1730-40)

Παρ’ όλα αυτά, έστω και αν στο διάβα του χρόνου απέκτησε έναν φιλοσοφικό και μυσταγωγικό χαρακτήρα, έδωσε ταυτότητα στην αστική κοινωνία και συνέβαλε τα μέγιστα στη διαμόρφωση της σύγχρονης φιλελεύθερης - δημοκρατικής κουλτούρας,  ο Τεκτονισμός ποτέ δεν απαρνήθηκε τις ρίζες του και το παρελθόν του κοινού δείπνου. Το μεταστοιχείωσε σε μία έντονα Συμβολική τελετή, διατηρώντας όμως ταυτόχρονα, με μέτρο, και την φιλοπαίγμωνα διάθεση της ταβέρνας.

Αγγλική γκραβούρα από βιβλίο με συλλογή Τεκτονικών τραγουδιών.

Ερχόμενη στη Γαλλία και από εκεί στην υπόλοιπη Ευρώπη, η συνήθεια του Τεκτονικού Συμποσίου απέκτησε ένα περίπλοκο τελετουργικό. Ένα κείμενο που δημοσιοποιούσε τα Τεκτονικά Τυπικά, το 1738, αναφέρει ότι σε μία από τις πρώτες Στοές του Παρισιού, ενώ το άνοιγμα των Εργασιών και η μύηση σε βαθμό Μαθητού διαρκούσαν 30’-40’, το Συμπόσιο διαρκούσε 3-4 ώρες!!!



Αναπαράσταση Τεκτονικού Συμποσίου. Γαλλική γκραβούρα (1750-60)

Όποιος έχει παρακαθήσει σε Στοά Τραπέζης, σίγουρα θα έχει αναγνωρίσει εντός του Τυπικού στρατιωτικούς όρους και παραγγέλματα. Οι ιστορικοί του Τεκτονισμού θεωρούν ότι οι Εργασίες της Στοάς Τραπέζης ακολουθούν μία μακριά στρατιωτική παράδοση. Η στρατιωτική ορολογία που χρησιμοποιείται στα περισσότερα γαλλογενή Τεκτονικά Τυπικά Τεκτονικού Συμποσίου, πιθανώς, προέρχεται από τις Γαλλικές στρατιωτικές Στοές των μέσων του 18ου αιώνα.

Αναφέρονται δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα:

Το 1742 ο Τεκτονισμός διαδόθηκε στην Αυστρία και ιδρύθηκε στη Βιέννη η πρώτη Τεκτονική Στοά, η οποία ονομάστηκε «Τρία Πυροδοτούντα Ποτήρια». Πολύ γρήγορα όμως άλλαξε το όνομά της σε «Τρία Κανόνια».

Οι συμμετέχοντες είχαν την συνήθεια, κατά την διάρκεια των Τεκτονικών Συμποσίων, να τοποθετούν  βίαια τα ποτήρια τους πάνω στο τραπέζι, χτυπώντας τα δυνατά. Αυτό έκανε έναν τόσο ισχυρό θόρυβο που συγκρινόταν μόνο με την εκπυρσοκρότηση ενός κανονιού, εξ ου και η έκφραση «πιές ένα κανόνι» ("boire un canon") που επιβιώνει, έως τις μέρες μας, εκτός Στοών - μεταξύ των αμύητων, στην γαλλική καθομιλουμένη. Για τον λόγο αυτό τα χρησιμοποιούμενα ποτήρια είχαν ειδική κατασκευή - χοντρή και βαριά βάση - ώστε να μη σπάνε κατά την πρόσκρουση!

Συλλογή Τεκτονικών ποτηριών. Έκθεμα του Τεκτονικού Μουσείου της Μεγάλης Ανατολής της Γαλλίας στο Παρίσι.



Είναι γεγονός ότι με την πάροδο του χρόνου τα Τυπικά των Συμποσίων τροποποιήθηκαν με αποτέλεσμα να διαφέρουν σημαντικά από τον ένα Τεκτονικό Τύπο στον άλλον. Για παράδειγμα, στα Τυπικά των γυναικείων Στοών οι στρατιωτικοί όροι αντικαταστάθηκαν με άλλους πιο συμβατούς σε ένα γυναικείο τελετουργικό.  Παρ’ όλες όμως τις διαφοροποιήσεις το βασικό σκεπτικό παραμένει το ίδιο, ενώ αλλάζουν μόνο η ορολογία και οι προπόσεις.

Αναπαράσταση Τεκτονικού Συμποσίου. Γαλλική γκραβούρα (1850-60)

Φιλοσοφική – Μυσταγωγική δίασταση του Συμποσίου

 Όπως ήδη ειπώθηκε οι Τέκτονες χρησιμοποιούν τον όρο «Αγάπη» (στην Ελλάδα «Ποτήριο Αγάπης») ή Τεκτονικό Συμ-πόσιο για να καθορίσουν τα γεύματα που τρώνε μαζί. Ο όρος αναφέρεται σε ένα γεύμα με τους παρακαθήμενους να ενώνονται με αίσθημα Αδελφοσύνης. Κάτω από αυτό το πρίσμα η «Αγάπη» είναι η φυσική απόρροια της συμμετοχής και της φιλικής ζεστασιάς. Οι συζητήσεις μεταξύ των μελών επιτρέπουν μία σημαντική ανάπτυξη των Αδελφικών σχέσεων, μέσα σε μία χαλαρή ατμόσφαιρα η οποία έρχεται, πολύ θετικά, σε αντίθεση με τη σοβαρότητα των Τυπικών Τεκτονικών Εργασιών. Η Αρχή της Αδελφοσύνης που διέπει τον Ελευθεροτεκτονισμό ορίζει ότι η «Αγάπη» των Συμβολικών Στοών πρέπει να τελείται πάντοτε σε Βαθμό Μαθητού, ώστε να μπορούν να συμμετέχουν όλα τα μέλη της Στοάς και πρέπει να ολοκληρώνεται, πάντα,  με την ενωτική άλυσο και τον Αδελφικό ασπασμό μεταξύ όλων των μελών του Εργαστηρίου.

Αναπαράσταση Τεκτονικού Συμποσίου. Γαλλική γκραβούρα (1880-90)

Ολοκληρώνοντας, το Τυπικό «Αγάπης» των Συμβολικών Στοών του Αναθεωρημένου Τύπου των Πεφωτισμένων Τεκτόνων, συνδιάζει την εύθυμη διάθεση των Συμποσίων με τον υψηλό Συμβολισμό και τις διδασκαλίες του Τύπου.

Σύγχρονη διάταξη Στοάς Τραπέζης από γυναικεία Στοά της Ελβετίας

Η τέλεσή του, αφενός έχει ως κύριο σκοπό την στενότερη σύσφιξη των Αδελφικών δεσμών, οι οποίοι πρέπει να συνδέουν τους Ελευθεροτέκτονες, αφετέρου συμπληρώνει, με τις αλληγορίες και τους Συμβολισμούς που περιέχει, την διδασκαλία των Συμβολικών Βαθμών. Κατόπιν τούτων το Συμπόσιο δεν πρέπει να θεωρείται ως ένα απλό και ιδιόμορφο γεύμα, αλλά μία τελετή μυσταγωγική και βαθύτατα φιλοσοφική!

Ζαν-Πωλ Αργυριάδης (Διδ. - Μέλος της Σ. Στ. "Κοινωνικός Κύκλος 0")